استاندارد حسابداری شماره 33
مزایای بازنشستگی کارکنان
هدف
1 . هدف این استاندارد تجویز نحوه گزارشگری مالی و افشای مزایای بازنشستگی کارکنان در واحدهای تجاری است.
دامنه کاربرد
2 . واحد تجاری باید این استاندارد را برای گزارشگری مالی مزایای بازنشستگی کارکنان خود بکار گیرد.
3 . گزارشگری مالی طرحهای مزایای بازنشستگی کارکنان در دامنه كاربرد این استاندارد قرار نمي‌گيرد (به استاندارد حسابداری شماره 27 با عنوان ”طرحهای مزایای بازنشستگی“ مراجعه شود).
4 . این استاندارد برای گزارشگری مالی مزایای پایان خدمت کارکنان کاربرد ندارد.
5 . مزایای بازنشستگی کارکنان شامل مزایایی است که پس از بازنشستگی به کارکنان یا افراد تحت تکفل آنها اعطا می‌شود و ممکن است از طریق پرداخت نقدی یا ارائه کالاها یا خدمات، به طور مستقیم به کارکنان، همسر، فرزندان یا سایر افراد تحت تکفل آنها یا از طریق پرداخت به دیگران (نظیر شرکتهای بیمه) تسویه شود.
تعاریف
6 . اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخص زیر بکار رفته است:
- ارزش فعلی تعهدات مزایای معین: ارزش فعلی پرداختهای آتی مورد انتظار (بدون کسر كردن داراییهای طرح) كه برای تسویه تعهدات ناشی از خدمات کارکنان در دوره جاری و دوره‌های گذشته لازم است.
- اکچوئری: حرفه‌ای است که با کمک دانش ریاضیات و آمار، احتمال وقوع رویدادهای آتی ارزیابی و آثار مالی ناشی از آنها برآورد می‌شود. اکچوئری از جمله برای محاسبه ذخایر بیمه‌ای، محاسبه تعهدات طرحهای مزایای بازنشستگی و تعیین حق بیمه‌های مربوط بکار می‌رود.
- اندازه‌گیری مجدد خالص بدهی (دارایی) طرح: شامل موارد زیر است:
الف . سود و زیان اکچوئری، و
ب . بازده داراییهای طرح، به استثنای مبالغی که در خالص مخارج مالی مربوط به خالص بدهی (دارایی) طرح منعکس شده است.
- بازده داراییهای طرح: عبارت است از سود سپرده‌های سرمایه‌گذاری و تسهیلات مالی اعطايي، سود سهام و سایر درآمدهای ناشی از داراییهای طرح همراه با سودها و زیانهای تحقق یافته و تحقق نیافته داراییهای طرح، پس از کسر مخارج اداره طرح و مالیات قابل پرداخت توسط طرح.
- خالص مخارج مالی مربوط به خالص بدهی (دارایی) طرح: تغییر خالص بدهی (دارایی) طرح مزایای معین طی دوره در نتیجه گذشت زمان.
- داراییهای طرح: عبارت است از داراييهاي نگهداریشده توسط صندوق بازنشستگی کارکنان، یعنی داراییهایی که:
الف . توسط صندوقي نگهداری می‌شود که داراي شخصيت قانونی مستقل از واحد تجاری گزارشگر است و تنها به منظور پرداخت یا تأمین مالی مزایای بازنشستگی کارکنان ایجاد شده است، و
ب . تنها به منظور پرداخت یا تأمین مالی مزایای بازنشستگی کارکنان در دسترس است و اعتباردهندگان به واحد تجاری گزارشگر (حتی در هنگام ورشکستگی) به آن دسترسی ندارند، و آن داراييها نمی‌تواند به واحد تجاری گزارشگر برگردانده شود، مگر اینکه:
1 . داراییهای باقی‌مانده در صندوق برای ايفاي تمام تعهدات مزایای بازنشستگی کارکنان مربوط به طرح یا واحد تجاری گزارشگر کافی باشد، یا
2 . داراییها برای جبران مزایایی که قبلاً توسط واحد تجاری گزارشگر پرداخت شده است، به آن واحد برگردانده شود.
- سود و زیان اکچوئری: تغییرات در ارزش فعلی تعهدات مزایای معین، ناشی از:
الف . تعدیلات مبتني بر واقعیت (آثار تفاوت بین مفروضات اکچوئری قبلی و آنچه واقعاً رخ داده است)، و
ب . آثار تغییر در مفروضات اکچوئری.
- طرحهای با کمک معین: طرحهای مزایای بازنشستگی که براساس آن واحد تجاری مبالغ ثابت و توافق‌شده‌ای را به یک واحد تجاری جداگانه (صندوق) می‌پردازد و در صورتی که صندوق داراییهای کافی برای پرداخت تمام مزایای مربوط به خدمات دوره جاری و دوره‌های گذشته کارکنان در اختيار نداشته باشد، واحد تجاری هیچ تعهد قانونی یا عرفی برای پرداخت مبالغ بیشتر ندارد.
- طرحهای با مزایای معین: طرحهای مزایای بازنشستگی غیر از طرحهای با کمک معین است.
- طرحهای مزایای بازنشستگی: توافقهای رسمی یا غیررسمی که بر اساس آن واحد تجاری به کارکنان، مزایای بازنشستگی پرداخت می‌کند.
- مخارج خدمات: مخارج خدمات شامل موارد زیر است:
الف . مخارج خدمات جاری: افزایش ارزش فعلی تعهدات مزایای معین كه ناشی از خدمات کارکنان در دوره جاری است.
ب . مخارج خدمات گذشته: تغییر در ارزش فعلی تعهدات مزایای معین بابت خدمات کارکنان در دوره‌های گذشته، که به دلیل ایجاد يا تغيير طرح مزایای بازنشستگی در دوره جاری ایجاد شده است. مخارج خدمات گذشته ممکن است مثبت (زمانی که مزایا به گونه‌ای ایجاد می‌شود یا تغییر می‌کند که ارزش فعلی تعهدات مزایای معین افزایش می‌یابد) یا منفی (زمانی که مزایا به گونه‌ای تغییر می‌کند که ارزش فعلی تعهدات مزایای معین کاهش می‌یابد) باشد.
ج . هر گونه سود یا زیان تسویه.
- مزایای بازنشستگی: مزایایي که پس از بازنشستگی قابلپرداخت می‌باشد.
طرحهای با کمک معین و طرحهای با مزایای معین
7 . طرحهای مزایای بازنشستگی، توافقهایی است که واحد تجاری بر اساس آن، مزایای بازنشستگی ارائه می‌کند. واحد تجاری این استاندارد را برای اين توافقها، صرف نظر از تأسیس واحد تجاری جداگانه به منظور دریافت کمکها و پرداخت مزایا، بکار می‌گیرد. موارد زیر نمونه‌هايي از مزایای بازنشستگی است:
الف . حقوق و مستمری بازنشستگی،
ب . سایر مزایای بازنشستگی، نظیر بیمه عمر و خدمات درماني دوران بازنشستگی، و
ج . مستمری ازکارافتادگی.
8 . طرحهای مزایای بازنشستگی براساس ماهیت اقتصادی طرح که از مفاد و شرایط اصلی آن نشأت می‌گیرد، به عنوان “طرح با کمک معین” یا “طرح با مزایای معین” طبقه‌بندی می‌شود.
9 . در طرح با کمک معین، تعهد قانونی یا عرفی واحد تجاری محدود به مبلغی است که برای کمک به صندوق توافق شده است. از این رو، مبلغ مزایای بازنشستگی دریافتی کارکنان معادل مجموع مبلغ کمکهای پرداختی توسط واحد تجاری (و در برخی موارد کارکنان) به صندوق بازنشستگی و بازده سرمایه‌گذاری صندوق است. در‌نتیجه، ریسک اکچوئری (مزایا کمتر از حد انتظار باشد) و ریسک سرمایه‌گذاری (سرمایه‌گذاریهای صندوق برای تأمين مزایای مورد انتظار کافی نباشد) متوجه کارکنان می‌باشد.
10 . نمونه‌هایی که درآن تعهد واحد تجاری به مبلغ توافق شده برای کمک به صندوق محدود نمي‌شود، زماني است كه واحد تجاری به دلایل زیر تعهد قانونی یا عرفی داشته باشد:
الف . مبلغ مزایای طرح لزوماً محدود به مبلغ کمکها نباشد،
ب . بازده مشخص برای کمکها، به طور مستقيم يا از طريق طرح تضمین شده باشد، یا
ج . رویه‌های غیر رسمی وجود داشته باشد که منجر به تعهد عرفی شود. برای مثال، تعهد عرفی ممکن است هنگامی ایجاد شود که واحد تجاری سابقه افزایش مزایای کارکنان پیشین به موازات تورم را دارد، حتی اگر تعهد قانونی برای آن وجود نداشته باشد.
11 . در طرحهای با مزایای معین:
الف . تعهد واحد تجاری ارائه مزایای مورد توافق به کارکنان فعلی و پیشین است، و
ب . به لحاظ محتوایی، ریسک اکچوئری (مزایا بیش از حد انتظار باشد) و ریسک سرمایه‌گذاری، متوجه واحد تجاری است. در صورتي كه بازده سرمایه‌گذاری كمتر از ميزان مورد انتظار باشد يا پيش‌بينی‌هاي اكچوئري به نحو مطلوب محقق نشود، تعهد واحد تجاری ممکن است افزایش یابد.
مزایای بازنشستگی: طرحهای با کمک معین
12 . حسابداری طرحهای با کمک معین ساده است زیرا تعهد واحد تجاری گزارشگر برای هر دوره به میزان مبلغی است که برای آن دوره پرداخت خواهد شد. در نتیجه، نیازی به اکچوئری نیست و امکان وقوع سود یا زیان اکچوئری نيز وجود ندارد. علاوه بر اين، تعهدات به صورت تنزیل نشده اندازه‌گیری می‌شود به جز در مواردی که سررسید تعهدات بيش از 12 ماه پس از پایان دوره‌ای است که کارکنان خدمات مربوط را ارائه کرده‌اند.
