استاندارد حسابداري بخش عمومی 2
نحوه ارائه اطلاعات بودجه‌ای در صورت‌های مالی
هدف
1 . این استاندارد مقایسه بودجه و عملکرد ناشی از اجرای بودجه را در صورت‌های مالی واحدهای گزارشگر الزامی می‌کند. همچنین طبق این استاندارد، واحدهای گزارشگر ملزم به افشای دلایل تفاوت‌های با اهمیت بین بودجه و عملکرد می‌باشند. با رعایت الزامات این استاندارد، بخشی از وظیفه پاسخگویی واحدهای بخش عمومی ایفا می‌گردد و شفافیت صورت‌های مالی آنها از طریق ارائه موارد زیر بهبود می‌یابد:
الف. رعایت بودجه‌های مصوب؛ و
ب . میزان دستیابی به اهداف بودجه.
دامنه كاربرد
2 . این استاندارد درخصوص تمام واحدهای بخش عمومی، که صورت‌های مالی خود را براساس استانداردهای حسابداری بخش عمومی تهیه میکنند، کاربرد دارد.
تعاريف
3 . اصطلاحات ذيل در اين استاندارد با معاني مشخص زير بكار رفته است:
- اعتبار: عبارت از مبلغی است که برای مصرف یا مصارف معین بهمنظور نیل به اهداف و اجرای برنامه‌های دولت به تصویب مجلس شورای اسلامی می‌رسد.
- بودجه: برنامه مالی واحد گزارشگر است که برای یکسال مالی، تهیه شده و حاوی پیش‌بینی درآمدها و سایر منابع تأمین اعتبار و برآورد هزینه‌ها و مخارج برای انجام عملیاتی است که منجر به نیل به سیاستها و هدفهای قانونی می‌شود.
- بودجه اولیه: اولین بودجه مصوب برای سال مالی است.
- بودجه نهایی: آخرین بودجه مصوب بعد از اعمال تمام تغییرات نسبت به بودجه اولیه است.
- تخصیصاعتبار: مجوز استفاده از تمام یا قسمتی از اعتبار مصوب است.
- عملکرد: عبارت است از نتایج حاصل از اجرای بودجه.
- مبنای بودجه‌ای: عبارت است از مبنای حسابداری، طبقه‌بندی و دوره زمانی که بودجه براساس آن تهیه می‌شود.
- مبنای حسابداری: عبارت است از مبنای تعهدی، نقدی یا مبنای دیگری که صورت‌هایمالی براساس آن تهیه می‌شود.
- مبنای قابل مقایسه: عبارت استاز تعدیل مبالغ عملکرد طبق مبنای حسابداری ، طبقه‌بندی، شخصیت واحد گزارشگری و دوره مالی مشابه با بودجه.
بودجه اولیه و بودجه نهایی
4 . برآورد تمام منابع و مخارج در بودجه اولیه امکان‌پذیر نیست. در برخی موارد، لازم است بودجه اولیه از طریق متمم بودجه تعدیل شود. به عنوان مثال می‌توان از بودجه موردنیاز برای جبران آثار حوادث یا بلایای طبیعی نام برد. علاوه بر این، ممکن است در مواردی براساس مجوز قانونی، در داخل طبقه‌بند‌ی‌های بودجه‌ای تغییراتی داده شود ولی این تغییرات در جمع بودجه، تغییری ایجاد نکند. این گونه موارد که اصلاحیه بودجه نام دارند نیز سبب تعدیل بودجه اولیه می‌شوند. بودجه نهایی شامل همه اصلاحات و متمم‌ها می‌باشد.
مقایسه بودجه و عملکرد
5 . این استاندارد واحد گزارشگر را ملزم می‌کند تا مقایسه بودجه و عملکرد را ارائه کند. مقایسه بودجه و عملکرد باید اطلاعات لازم شامل موارد زیر را برای اعمال نظارت قانونی فراهم سازد:
الف. مقایسه بودجه اولیه و نهایی؛
ب . مقایسه بودجه نهایی و عملکرد براساس یک مبنای قابل مقایسه؛ و
پ . افشای دلایل تفاوت‌های با اهمیت بین بودجه نهایی با بودجه اولیه و عملکرد در یادداشت‌های توضیحی.
6 . ارائه بودجه اولیه و نهایی و عملکرد در صورت‌های مالی براساس مبنای قابل مقایسه، تکمیل کننده چرخه پاسخگویی واحد گزارشگر خواهد بود. این کار از طریق کمک به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در تعیین اینکه آیا منابع طبق بودجه، تحصیل و مصرف شده است یا خیر، صورت می‌گیرد. افشای تفاوت بین بودجه نهایی با عملکرد و بودجه نهایی با بودجه اولیه که اغلب در حسابداری به آن انحراف گفته می‌شود، می‌تواند به کامل بودن صورت‌های مالی کمک کند.
7 . بند 14 این استاندارد، ارائه توضیح در مورد دلایل تفاوت بین بودجه نهایی و اولیه را الزامی می‌کند. این موارد افشا همراه با افشاهای مقرر در بند 5، زمینه پاسخگویی عمومی واحدهای گزارشگر را در قبال عملکرد آنها فراهم می‌کند.
8 . در صورتی که بودجه صرفاً برای بعضی از واحدها یا فعالیت‌های واحد گزارشگر تهیه شود، الزامات بند 5 فقط برای آن واحدها یا فعالیت‌ها بکار گرفته خواهد شد.
ارائه صورت مقایسه بودجه و عملکرد
9 . واحد گزارشگر باید مقایسه بودجه و عملکرد را در قالب یک صورت مالی ارائه کند.
10 . در مواردی که صورت‌های مالی و بودجه براساس مبانی متفاوتی تهیه شده باشد، جهت اطمینان از اینکه استفاده‌کنندگان، تفسیر اشتباهی از صورت‌های مالی که بر مبناهای مختلف تهیه شده است، انجام ندهند، در صورت‌های مالی باید تصریح شود که مبانی حسابداری و بودجه متفاوت است و اینکه صورت مقایسه بودجه و عملکرد براساس مبنای بودجه‌ای تهیه شده است.
سطح تجمیع
11 . اسناد بودجه ممکن است شامل جزئیاتی در مورد واحدها، برنامه‌ها یا فعالیت‌های خاص باشد. این جزئیات اغلب در طبقه‌بند‌ی‌های مختلف بودجه‌ای برای تصویب توسط ارکان صلاحیت‌دار ارائه می‌شود. افشای اطلاعات بودجه و عملکرد مطابق با طبقه‌بند‌ی‌ها و سرفصل‌های بودجه‌ای این اطمینان را می‌دهد که مقایسه‌های انجام شده در سطح مورد نظر ارکان صلاحیت‌دار صورت گرفته است.
12 . در برخی موارد ممکن است نیاز باشد اطلاعات مالی تفصیلی ارائه شده در بودجه، برای ارائه در صورت‌های مالی تجمیع شود. این تجمیع در راستای جلوگیری از ارائه اطلاعات اضافی انجام می‌شود. تعیین سطح تجمیع نیازمند قضاوت حرفه‌ای است. این قضاوت باید در راستای اهداف این استاندارد و ویژگی‌های کیفی ارائه شده در چارچوب نظری باشد.
13 . اطلاعات مکمل بودجه‌ای، مانند اطلاعاتی درخصوص دستیابی به اهداف، ممکن است در مستنداتی غیر از صورت‌های مالی ارائه شود. عطف صورت‌های مالی به چنین مدارکی به ویژه مرتبط کردن مبالغ بودجه‌ای و عملکرد با اطلاعات غیرمالی بودجه‌ای و دستیابی به اهداف مورد تأکید است.
افشای تغییرات در بودجه اولیه
14 . واحد گزارشگر باید توضیحات کافی در مورد تفاوت بین بودجه اولیه و نهایی را در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی ارائه کند.
15 . بودجه نهایی شامل همه تغییرات مصوب صورت گرفته جهت اصلاح بودجه اولیه است. یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی باید حاوی توضیحاتی پیرامون تفاوت بین بودجه اولیه و نهایی باشد. این توضیحات شامل مواردی همچون جابجایی بین طبقه‌بند‌ی‌های بودجه اولیه و تغییر در کل بودجه در نتیجه عواملی همچون تغییر سیاست‌های دولت است.
مبنای قابل مقایسه
16 . تمام مقایسه‌های بین بودجه و عملکرد باید برمبنای قابل مقایسه با بودجه ارائه شود.
17 . مقایسه بودجه و عملکرد براساس مبنای حسابداری (تعهدی، نقدی یا سایر مبانی)، مبنای طبقه‌بندی، شخصیت گزارشگری و دوره مالی مشابه با بودجه ارائه می‌گردد. انجام این کار، اطمینان می‌دهد که افشای اطلاعات پیرامون رعایت بودجه در صورت‌های مالی بر مبنایی مشابه با بودجه است.
18 . در صورت‌های مالی تلفیقی، اطلاعات واحدها و فعالیت‌های تحت کنترل یک واحد گزارشگر منعکس می‌شود. ممکن است برای واحدها یا فعالیت‌هایی که جزئی از صورت‌های مالی تلفیقی هستند، بودجه جداگانه‌ای تصویب و در دسترس عموم قرار گیرد. در چنین مواردی، بودجه‌های جداگانه باید به گونه‌ای با هم ترکیب شود که امکان ارائه صورت مقایسه بودجه و عملکرد در سطح واحد گزارشگر امکان‌پذیر گردد.
19 . مبنای حسابداری ممکن است با مبنای بودجه متفاوت باشد. به عنوان مثال، ممکن است مبنای تعهدی برای تهیه صورت‌های مالی و مبنای نقدی برای تهیه بودجه بکار گرفته شود. علاوه بر این، ممکن است شخصیت واحد گزارشگری و طبقه‌بندی بودجه با شخصیت واحد گزارشگری و طبقه‌بندی صورت‌های مالی متفاوت باشد. در چنین مواردی، اطلاعات مربوط به عملکرد براساس مبنای بودجه، تهیه و در صورت مقایسه بودجه و عملکرد ارائه می‌شود.
افشای مبنای حسابداری، مبنای طبقه‌بندی، دوره مالی و شخصیت گزارشگری بودجه‌ای در یادداشت‌های توضیحی
20 . واحد گزارشگر باید در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی، اطلاعاتی درخصوص مبنای حسابداری و طبقه‌بندی بودجه افشا کند.
21 . ممکن است مبنای حسابداری مورد استفاده در تهیه بودجه با مبنای حسابداری بکار گرفته شده در تهیه صورت‌های مالی متفاوت باشد. تأکید بودجه می‌تواند بر جریان‌های نقدی باشد، در حالیکه صورت‌های مالی، جریان‌های نقدی و اطلاعات تعهدی را گزارش کند.
22 . شکل و نحوه طبقه‌بندی پذیرفته‌شده برای ارائه بودجه ممکن است با صورت‌های مالی، متفاوت باشد. به عنوان مثال، طبقه‌بندی بودجه ممکن است برمبنای ماهیت، کارکرد، برنامه یا فعالیت باشد.
23 . استاندارد حسابداری بخش عمومی 1، واحدهای گزارشگر را ملزم به افشای رویه‌های مهم حسابداری در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی می‌کند. افشای مبنای حسابداری و نحوه طبقه‌بندی پذیرفته‌شده برای تهیه بودجه به استفاده‌کنندگان در درک بهتر رابطه بین بودجه و اطلاعات حسابداری افشا شده در صورت‌های مالی کمک خواهد کرد.
24 . واحد گزارشگر باید در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی، دوره بودجه را افشا کند.
25 . صورت‌های مالی، حداقل سالی یکبار ارائه می‌شود. افشای دوره بودجه، در مواردی که دوره بودجه متفاوت از دوره گزارشگری پذیرفته شده برای صورت‌های مالی است، به استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی در درک بهتر ارتباط بین اطلاعات بودجه‌ای و مقایسه بودجه با صورت‌های مالی، کمک خواهد کرد. افشای دوره بودجه در مواردی که دوره بودجه با دوره صورت‌های مالی یکسان باشد نقش تأیید‌کنندگی مؤثری خواهد داشت، خصوصاً زمانی که بودجه و صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای نیز تهیه می‌شود.
26 . واحد گزارشگر باید در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی، واحدهای منظور شده در بودجه خود را مشخص کند.
27 . استانداردهای حسابداری بخش عمومی، واحدهای گزارشگر را ملزم می‌کند صورت‌های مالی تلفیقی واحدهای تحت کنترل خود را تهیه کند. صورت‌های مالی تهیه شده در سطح کل دولت شامل واحدهای استفاده‌کننده از بودجه دولت و شرکتهای تحت کنترل دولت می‌باشد. افشای واحدهای منظور شده در بودجه، استفاده‌کنندگان را در تعیین اینکه تا چه حد فعالیت‌های واحد گزارشگر، وابسته به بودجه بوده است و چگونه شخصیت واحد گزارشگری در بودجه، متفاوت از شخصیت واحد گزارشگری در صورت‌های مالی است، کمک خواهد کرد.
صورت تطبیق عملکرد برمبنای قابل مقایسه با مبالغ مندرج در صورت‌های مالی
28 . در مواردی که مبنای تهیه صورت‌های مالی با بودجه متفاوت است، عملکرد برمبنای قابل مقایسه با بودجه باید با مبالغ مربوط در صورت‌های مالی، تطبیق داده شود. همچنین هرگونه تفاوت در مبنای تهیه و طبقه‌بندی، دوره و شخصیت گزارشگری نیز باید مشخص گردد. این صورت تطبیق باید در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی افشا شود.
29 . تفاوت‌های بین عملکرد بر مبنای قابل مقایسه با مبالغ مندرج در صورت‌های مالی می‌تواند در قالب موارد زیر طبقه‌بندی شود:
الف. تفاوت در مبنا، زمانی رخ می‌دهد که بودجه بر مبنایی غیر از مبنای حسابداری مورد عمل در صورت‌های مالی تهیه شده باشد. برای مثال ممکن است بودجه برمبنای نقدی و صورت‌های مالی برمبنای تعهدی تهیه شده باشد. همچنین ممکن است تفاوت‌هایی در نحوه طبقه‌بندی صورت‌های مالی و بودجه وجود داشته باشد؛
ب . تفاوت در زمان‌بندی، هنگامی اتفاق می‌افتد که دوره بودجه، متفاوت از دوره گزارشگری صورت‌های مالی باشد؛ و
پ . تفاوت در شخصیت واحد گزارشگری، وقتی اتفاق می‌افتد که برخی برنامه‌ها یا واحدها در تهیه صورت‌های مالی منظور شده باشد، اما در بودجه واحد گزارشگر لحاظ نشده باشد.
30 . ارائه اطلاعات مقایسه‌ای مربوط به دوره قبل، بر طبق این استاندارد الزامی نیست.
31 . طبق این استاندارد، ارائه مقایسه عملکرد دوره قبل با بودجه دوره قبل و همچنین توصیف دلایل انحراف بین آنها الزامی نیست.
تاریخ اجرا
32 . الزامات این استاندارد در مورد کلیه صورت‌های مالی که دوره مالی آنها از تاریخ اول فروردین 1394 و بعد از آن شروع می‌شود، لازم‌الاجراست.
پیوستهای استاندارد را با دانلود فایل هایی که در ادامه آمده است ؛ ملاحظه نمایید.
